Dağıtım sistemleri ve yükler daha karmaşık bir hale geldikçe geçici aşırı voltaj olasılıkları da artmaktadır. Motorlar, kapasitörler ve ayrıca değişken hızlı sürücüler gibi güç dönüştürme ekipmanları aşırı gerilim sıçramaları üreten temel unsurlar haline gelebilirler. Dış mekan iletim hatlarına çarpan bir yıldırım da son derece tehlikeli yüksek enerji içeren geçici gerilimlere neden olabilir. Elektrik sistemlerinde ölçümler yapıyorsanız bu geçici gerilimler "görünmez" ve büyük ölçüde kaçınılmaz tehlike kaynaklarıdır. Bunlar düşük voltajlı güç devrelerinde düzenli olarak görülürler ve binlerce voltluk tepe değerlerine ulaşabilirler. Bu geçici gerilimlere karşı korunabilmeniz için emniyet, test ekipmanlarının içsel bir özelliği olmalıdır.

Emniyet Standartlarını Kimler Geliştirir?

IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) ölçüm, kontrol ve laboratuar kullanım amaçlı elektrik ekipmanlarının emniyetine yönelik uluslararası genel standartları geliştirmektedir. IEC61010-1 standardı aşağıda belirtilen ulusal standartların esasını oluşturmaktadır:

1. ABD ANSI/ISA-S82.01-94
2. Kanada CAN C22.2 No.1010.1-92
3. Avrupa EN61010-1:2001

Tesisat Kategorilerine Göre Aşırı Voltaj

Tesisat kategorilerine göre aşırı voltaj IEC61010-1 standardı, ekipman ile güç kaynağı arasındaki mesafeye bağlı olarak aşırı voltaj kategorilerini (bkz. şekil 1 ve Tablo 1) ve elektrik dağıtım sistemlerinde oluşan geçici gerilim enerjisinin doğal damperini ortaya koymaktadır. Daha yüksek kategoriler güç kaynağına daha yakın olup daha fazla koruma gerektirir.

Her bir tesisat kategorisinde voltaj sınırlandırmaları bulunur. Bir cihazın geçici gerilimlere azami dayanma kapasitesini belirleyen unsur, tesisat kategorisi ile voltaj sınırlandırmasının kombinasyonudur.

IEC 61010 test prosedürleri üç ana kriteri göz önünde bulundurur: kararlı durum voltajı, tepe impuls geçici gerilim voltajı ve kaynak empedansı. Bu üç kriter birlikte multimetre'nin gerçek voltaja dayanma değerini verecektir. Bir kategori içinde daha yüksek bir çalışma voltajı (kararlı durum voltajı) beklenebileceği üzere daha yüksek bir geçici gerilim ile ilişkilidir. Örneğin bir CAT III 600 V cihazı 6.000 V geçici gerilimlerle test edilirken bir CAT III 1.000 V cihazı 8.000 V geçici gerilimlerle test edilir.

Açık olmayan husus ise CAT III 600 V için söz konusu 6.000 V geçici gerilimi ile CAT II 1.000 V için geçerli 6.000 V geçici gerilim arasındaki farktır. Bunlar aynı değildir. Burada kaynak empedansı devreye girmektedir. Ohm Kanunu (Amper = Volt/Ohm), CAT III için kullanılan 2Ω 'luk test kaynağının CAT II için kullanılan 12Ω 'luk test kaynağının akımından altı kat fazla gelecek olmasına karsın CAT III 600 V cihazı açık bir şekilde üstün bir geçici gerilim koruması sağlamaktadır. Bkz. Tablo 2.

Bağımsız testler emniyet uygunluğunun anahtarıdır. Orijinal bir CAT III veya CAT II cihazı aldığınızı nasıl bilebilirsiniz? Maalesef bu her zaman kolay değildir. Bir imalatçının bağımsız bir sertifikasyon olmaksızın cihazının CAT II veya CAT III olduğunu teyit etmesi mümkündür. IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) standartlar geliştirir ve teklif eder fakat standartların uygulanmasından sorumlu değildir. UL, CSA, VDE, TÜV gibi bağımsız bir test laboratuarının veya resmi diğer bir onay kuruluşunun sembolü ve tescil numarasına bakınız:

Bu semboller yalnızca ürünün, ulusal/ uluslararası standartlara bağlı olan kuruluş standardına göre yapılan testlerde başarılı olması halinde kullanılabilmektedir. Örneğin UL 3111 standardı EN61010-1 standardına bağlıdır. Mükemmel olmayan bir dünyada seçmiş olduğunuz cihazın emniyet testlerinden geçmiş olduğunu anlamanın en güvenilir yolu budur.

Tablo 1

Aşırı voltaj tesisat kategorileri. IEC 61010-1 düşük voltajlı (< 1000V) test ekipmanları için geçerlidir.